DÍAS DE LOS MUERTOS EN OAXACA.

Siempre quise ver como celebraban en México el Día de los Muertos, y ahora que lo hemos vivido con mucha intensidad siento admiración por como tratan con estas festividades a sus difuntos.
Digamos que entre el 1 y 3 de Noviembre las familias y amigos se preparan para agasajar a sus muertos, pues piensan que durante estos días sus almas vuelven al mundo terrenal para convivir con los suyos.
Los puntos mas importantes de la ciudad se llenan de altares de muertos, las casas y tumbas son adornadas con altares y flores coloridas  se crean tapetes de arena coloreada con diseños alusivos a estos días, los Panteones son iluminados de una manera fascinante y los familiares, amigos y visitantes disfrutan de tres días llenos de mas alegría que tristeza.
El día 1 esta reservado a las almas de los angelitos, que son los parientes que murieron siendo niños, los días sucesivos a los adultos.
La gente agasaja a sus muertos con comida, bebida , flores, música y todo aquello que recuerde a su familiar o amigo.
Las Familias se reúnen entorno a las tumbas a tomar cervezas o tequila mientras suenan mariachis y comparten los mas surtidos manjares con los familiares e incluso los visitantes.
Ademas en algunos lugares disfrutamos de las Comparsas, que son otra tradición de estos días en la zona de Oaxaca. Y no es otra cosa que una banda de música que recorre las calles hasta el cementerio mientras la muchedumbre bebe, baila y se disfraza para compartir con sus seres ya ausentes.

The celebration of Dia de los Muertos-Day of the Dead, has pre- Columbian roots.The belief, that those, who passed away, can return to visit their families on earth on these days is still alive now.

Dia de los Muertos is a festivity to both honor the memory of the ancestors and dead family members, when the veil is lifted between their two realms  and to celebrate the cycle of life, fertility and future.

The tradition has pre- Hispanic roots, comes probably from the Nahua cultures and was known well over 3000 years ago. Even the Spaniards, who conquered the continent couldn´t get rid of the rites. They had to incorporate them into their own beliefs and since then the tradition continues as a mix with catholic influences, but always very strong accent on the pre-Columbian customs. What changed the most is the date of the celebration, which moved togehter with the christian date used for all the Saints celebration. Before the Day of the Dead was celebrated in early septermber.  Indigenous people believed that souls did not die, that they continued living in Mictlán (Place of Death) a special place for them to finally rest.

In the Mesoamerican cultures the thought of dead was never terryfiyng people. It was always present, also in the sacrifices that were so significant for the Mayas and Aztecs. Dead is a part of life and should be celebrated as it is. Sorrow and tears might be discouraging to the visiting acestors, so the Mexicans prefere to show the joy for the meeting and the happiness of life.

The whole country participates in the festivities. All the windows- both in shops and private homes are being decorated. Families prepare the cemetries  for the big day. They make fantastic flower creations, put figures and toys on the graves, hang skulls and skeletons and paper serviettes- papel picado. Everything seems to turn yellow and bright orange thanks to the Zenpasuchitl flowers, a type of marigold special for this season of the year that became the symbol of Dia de los Muertos.

On every square and corner temporary markets- tianguis, appear to sell everything needed for making ofrendas- altars with offerings for the ancestors.

The bakers start making the first Pan de Muerto, Bread of the Dead already weeks before the celebrations in order to put people in the right mood. The bread are moderately sweet buns with decoration on top, that should make you think of bones.

Sugar skulls look at you from all the shop windows.

Probably the most important rite is making the OFRENDAS. These altars made in honour of the ancestors. It is important to take care of the relations with the dead, as they are the connection between the worlds, between the living and God and Saints, or the gods as it was in the pre- Columbian times.

They can be tiny-just a picture with a flower or really big. Everybody builds them at home for the late family members. Usually they consist of pictures and items that belonged to the dead, decorated with flowers and other symbols of the dead. Usually food is being left, especially the favorite food of the dead person. Candles and incence are lit after dark, so that the souls can find their way back home.The gates of heaven are opened at midnight on the 31. of October- that is when the Angelitos, the souls of dead children come to earth. At this time the whole family gathers around the ofrenda and just wait to feel the presence of the dead. The dead relatives who come to visit cannot see the ofrendas or the family gathered around them, but they can feel them. It is a time when family members share memorable stories that evoke the lives of their ancestors .

Oftrendas are also made in public places. Usually they are made spectacularly big and colourful. They are made for known and important persons, that are long gone or people who recently passed away, like fx the workers of the institution that makes the ofrenda. Sometimes there are specific themes for each ofrenda.

Each town and neighbourhood makes a contest of ofrendas usually in company of concerts and other cultural events. Everybody can participate. Usually the ofrendas made for the contest are made by different assosiations and follow a specific topic.

Ofrendas made in historical cities often tell the story of the place and show the cultural diversity of the given region. That was the case at most of the public ofrendas, that we saw in Oaxaca. You could fx see a collection of all the regional meals or the artisany made in villages around Oaxaca state.

Whole families pspend their time at cemetries, making parties, having big meals, dancing and making music for their dead family members. It is a way to show that even though no longer alive, they are a part of the life of the family.

In the night and during the day crazy processions take place, usually starting at the cemetries. People drink and dance and celebrate the togtherness. Everybody dresses up. Contests for the best disguise are made and big money awards can be won.

We loved taking part in all of these festivities. Already in Mexico City we saw concerts with music special for this time of a year and counted hunndreds of ofrendas of each and every corner and sow some of the big ones made for the cotests.

But the celebration itself was a blast. Oaxaca was the best place to see it. Apart from spendig time in the center, where all the other tourist were, we also visited some small villages around the city. We stayed in Zaachila for a whole evening and gazed amazed at the procession and the dance and costume contest. We visited Xoxo and saw some traditional dances and took part in the procession. We visited Barrio del Angel, a remote neighborhood of Oaxaca, where we were taken in the crowd like stars and had a blast with the locals.

We also visited the cemetries of Oaxaca, both the main one and some smaller ones. They actually looked like in the middle of a feria with rollercoasters and hawker stalls. And we got invited to dance for the dead and to drink some beers for them!

Dia de los Muertos changed our minds completely. We knew of the tradition before, but seeing the joy of the people made dead seem less frightening:)

Celebracja Dnia Zmarlych w Meksyku ma korzenie przedkolumbijskie a wierzenia w mozliwosc powrotu zmarlych w celu odwiedzenia rodziny na ziemi sa zywe do dzis.

Kurtyna miedzy swiatami zywych i zmarlych w ten dzien unosi sie a zywi moga uhonorowac wtedy pamiec po przodkach oraz celebrowac kolo zycia, plodnosc i przyszlosc.

Tradycja stworzona zostala prawdopodomnie przed ludy Nahua i jest znana od ponad 3000 lat. Hiszpanskim konkwistadorom nie udalo sie jej wymazac, musieli poddac sie i wdrozyc rodzime rytualy zwiazane z przodkami we wlasny system wierzen. Dzien zmarlych przesunieto z oryginalnego terminu gdzies w okolicach poczatku wrzesnia, na przelom pazdziernika i loistopada, aby pokrylo sie z katolickim switem Wszystkich Swietych, jednak przedkolumbijskie akcenty nadal sa w tymn swiecie mocno zaznaczone.

Srodkowoamerykanscy ¨Indianie¨ wierzyli ze dusze po smierci ciala nie umieraja, tylko kontynuuja zycia w Mictlan, specjalnym miejscu spoczynku.

 W kutlurze tej smierc nigdy nie byla kojarzona z czyms zlym. Przerazajacym. Smierc byla zawsze obecna, takze w postaci ofiar sakramentalnych. Smierc jest czescia zycia i jako taka powinno byc swietowane. Lzy i smutek moglyby przestraszyc dusze przsodkow, ktore w tych dniach przychodza z odwiedzinami, lepiej wiec okazac radosc z powodu ich wizyty oraz podzielic sie szczesciem.

Caly Meksyk swietuje Dia de los Muertos. Wystrojone sa okna prywatnych domow i sklepowe witryny. Rodziny sprzataja i dekoruja cmentarze. Wszedzie pelno wiencow ze swiezych kwiatow, figurek, zabawek, czaszek i szkieletow oraz kolorowych wycinanek z papieru. W drzwiach witaja nas posagi Katrinas, pieknie ubranych kosciotrupow. Wszystko zdaje sie byc zolto- pomaranczowe od kwiatow Zenpasuchitl, tutejszej odmiany polskich ¨turkow¨.

Kazdy zakamarek i kazdy rog to idealne miejsce na rozlozenie malego stoiska. W centrum kazdej miejscowosci odbywaja sie okazjonalne tianguis- targowiska z wszystkimi artykulami potrzebnymi do stworzenia oltarza dla przodkow.

Piekarze nie przestaja piec Pan de Muerto, delikatnie slodkiej, maslanej bulki udekorowanej kawalkami ciasta majacymi przypominac kosci. Ze sklepowych wystaw spogladaja na nas kolorowe, cukrowe czaszki.

Prawdopodobnie najwazniejsza czescia obchodow Dnia Zmarlych jest tworzenie oltarzy, tzw Ofrendas. Sa one robione na czesc przodkow, zmarlych czlonkow rodziny i przyjaciol. Bardzo wazne jest dbac o dobre relacje z umarlymi, poniewaz sa oni lacznikiem miedzy swiatem zywych a Bogiem i Siwetymi, lub jak to wierzono wczesniej z bogami.

Oltarzem moze byc male zdjecie przystrojone jednym ubogim kwiatkiem, jak i kilkupietrowa konstrukcja z poruszajacymi sie elementami.

Oltarze znajdziemy w KAZDYM meksykanskim domu. Zazwychaj w centrum znajduje sie zdjecie lub zdjecia przodkow, udekorowane kwiatami i innymi przedmiotami zwiazanymi ze swietem. Zapala sie przed nimi swiece i kadzidla, aby dusze mogly latwiej odnalezc droge do domu. Zmarlym zostawia sie takze jedzenie- czesto ulubione ich potrawy lub napoje.

Wroty niebios otwieraja sie w wigile swieta. O polnocy 31. pazdziernika na ziemie na 24 godziny jako pierwsze zstepuja Angelitos, aniolki- czyli dusze zmarlych dzieci. W wigilie 2 listopada przychodza dorosli.

Wokol oltarzy zbieraja sie cale rodziny. Po prostu siedza i czekaja starajac sie wylapac oznaki obecnosci bliskich. Opowiada sie historie o zmarlych i wspomina. Zmarli podobno nie widza zywych, ale moga czuc ich obecnosc, tak samo jak zywi czuja obecnosc zmarlych.

Oltarze stawia sie tez w miejscach publicznych. Te oltarze sa wieksze, kolorowe i robione z wielkim rozmachem. Stawia sie je ku pamieci znanych osob, lub np niedawno zmarlych pracownikow danej instytucji.

Oltarze publiczne czesto maja tez jakis specyficzny temat, czasem wcale nie zwiazany ze smiercia. Wszystkie miasta i dzielnice organizuja konkursy na najlepsze oltarze, w ktorych biora udzial lokalne biznesy oraz stowarzyszenia, ktore knokuruja o wygrana pieniezna. Wyborom najlepszego oltarza towarzysza imprezy kulturalne, pokazy tanca i koncerty muzyki zwiazanej ze swietem.

W miejscach waznych historycznie lub kluturalnie oltarze pokazuja lokalny koloryt, roznorodnosc. W Oaxaca centralne oltarze pokazywaly zarowno regionalne potrawy jak i lokalne rekodzielo.

Cale rodziny zbieraja sie na cmentarzach, imprezuja tam, organizuja uczty, tancza i graja muzyke a nawet w karty. Wszystko to na czesc zmarlych. W ten sposob pokazujz, ze ci ktorzy odeszli cialem, nadal obecni sa w zyciu rodziny duchem.

Zarowno w dzien jak i w nocy odbywaja sie taneczne procesje przebierancow. Zaczynaja sie i koncza na cmetarzach a prowadza po calej okolicy zachecajac wszystkich mieszkancow do udzialu w swiecie. Wazne by byc razem. Wszyscy sie przebieraja, robi sie konkursy na najlepszy stroj. Przypomina to wielki karnawal. Ludzie tancza i pija.

Atmosfera swieta zmarlych przygotowywana jest juz wczesniej. W Meksyku, w Puebli i w kilku innych miejscach duzo wczesniej widzielismy oltarze, dekoracje i koncerty okolicznosciowe. Samo Swieto Zmarlych bylo dla nas jednak szokiem. Radosnym szokiem.

Oaxaca bylo chyba najlepszym miejscem aby przezyc te obchody. Oczywiscie spedzilismy sporo czasu w samym miescie w tlumie turystow, jednak prawdziwie ujely nas imprezy w okolicznych wioskach, bedace bardziej autentyczne.

W Zaachila spedzilismy cale popoludnie i wieczor podziwiajac korwod poprzebierancych tancerzy przecinajacy ulice miasteczka oraz piekne usypane z kolorowego piasku oltarze. W Xoxo zobaczylismy pokaz tradycyjnych tancow i sami tab¡necznym krokiem wlaczylismy sie w procesje.

W  Barrio del Angel, dzielnicy na obrzezach miasta stalismy sie gwiazdami calych obchodow i wciagnieci zostalismy przez lokalnych mieszkancow w samo epicentrum imprezy.

Zajrzelismy tez na kilka cmentarzy. Ten centralny w Oaxaca przypominal wesole miasteczko z karuzelami i calymi alejami ze stoiskami z jedzeniem. Mniejsze cmentarze rowniez pelne byly ludzi. Wszedzie mariachi grali muzyke na zywo dla zmarlych, na grobach odbywaly sie rodzinne pikniki a my zostalismy wielokrotnie zmuszeni do wypicia zdrowia zmarlych (wczesniej oczywiscie zostalismy zmarlym przedstawieni: ¨To jest Marta, Marto tu lezy moja mamusia.... no to co?Zdrowko mamusi?¨)

Meksykanskie Swieto Zmarlych zdecydowanie zmienilo nasze podejscie do smierci... skoro nawet lezac w grobie mozna byc czescia imprezy, to jakos mniej przeraza ta wizja, prawda?